Żakard to tkanina o bardzo szerokim zastosowaniu. Nie ma chyba tkaniny o większych możliwościach, gdyż pozwala ona na łączenie kilku splotów i kolorów włókna w jednym wzorze. Doceniana jest zarówno w branży projektowania wnętrz jak i w przemyśle modowym. Obecnie tkanina ta powstaje z przeróżnych włókien, które determinują jej właściwości. Zobacz jak powstał żakard i do czego się go wykorzystuje.
Wynalezienie techniki żakardowej
Żakard został wynaleziony w 1805 roku przez Josepha-Marie Jacquarda wywodzącego się ze znanej rodziny tkaczy. Skonstruował on urządzenie, które umożliwiało kontrolowanie każdej nitki osnowy na krośnie. Dzięki temu po raz pierwszy w historii tkactwa, możliwe było mechaniczne wykonanie wzorów bardzo różnorodnych i o bardzo dużych rozmiarach. Od tego momentu wzory można było wytwarzać mechanicznie w nieskończoność i z dowolną złożonością wzoru. Oznaczało to rewolucję w produkcji tekstyliów. Jacquard, którego wynalazek nazwano później jego nazwiskiem, był pierwszym, który wykorzystał technologię kart dziurkowanych. Dzięki nim możliwe stało się tworzenie prawie każdego wzoru zgodnie z pomysłem.
Po przejęciu firmy swojego ojca Jacquard usprawnił mechanizację tkactwa. Chodziło mu zwłaszcza o zminimalizowanie pracy ręcznej. Po początkowych niepowodzeniach, które pogrążyły go w wielkiej biedzie, nastąpił zwrot sytuacji. Dzięki wsparciu producentów tekstyliów Jacquard mógł kontynuować pracę nad swoim wynalazkiem. Przełomu technicznego dokonał dzięki wykorzystaniu odkryć innych wynalazców i połączeniu różnych technik. Najważniejszą zastosowaną przez niego innowacją było zastąpienie austriackich rolek krzywkowych (stosowanych w krosnach austriackich) zasadą nieskończonej liczby kart perforowanych. Dopiero wtedy możliwa była (teoretycznie nieskończona) różnorodność możliwych wzorów. Zasada działania kart dziurkowanych była binarna: zgodnie z nią otwór oznaczał podnoszenie nici, a brak dziurki jej obniżenie. Dzięki tej innowacji firma Jacquarda nie tylko stworzyła nowe krosna i wzory tkackie, ale także położyła jeden z kamieni węgielnych dzisiejszej automatyzacji w produkcji tkanin. Co więcej, opracowaną przez niego technikę nadal się stosuje, z tym że aktualnie wykorzystuje ona technologię cyfrową, a nie karty perforowane.
Napoleon, ówczesny cesarz Francuzów, był entuzjastycznie nastawiony do wynalazku Jacquarda i przyznał mu dożywotnią emeryturę. Co więcej próbował wymusić wprowadzenie krosna jego pomysłu do produkcji specjalnym dekretem. Został jednak pokonany przez opór gildii, które widziały zagrożenie interesów swoich członków. Co oczywiście było całkiem słuszne. Mimo braku akceptacji z ich strony, rozwój tej dziedziny był nieunikniony i automatyzacja wkroczyła na stałe do przemysłu tekstylnego. Ostatecznie pomysł Jacquarda znalazł uznanie na całym świecie, a on sam 1810 otrzymał Krzyż Legii Honorowej.
Dzisiejsze żakardy
Kilkadziesiąt lat po wynalezieniu żakardów, opisaną wyżej technikę zaczęto je stosować także do dzianin. Metodę tę można stosować nawet ręcznie. Podczas robienia na drutach oczko jest przerabiane kilkoma nitkami w różnych kolorach. Po jednej stronie widać wówczas tylko ściegi w następujących po sobie kolorach. Poprzednia nić jest przeciągana z drugiej strony. Wzory żakardowe można również haftować na przemian ze ściegiem poślizgowym. W ten sposób mogą powstawać różnorodne wzory, które tworzone są przy użyciu różnych kolorowych nici zgodnie z szablonem liczenia.
żakard – Przeznaczenie tkanin żakardowych
Dekoracyjne tkaniny żakardowe stosuje się na przede wszystkim na zasłony, poduszki, koce, narzuty i obrusy. Z żakardów szyje się także efektowną odzieży wierzchnią, taką jak płaszcze, kurtki, marynarki, ale powstają z niego też piękne sukienki, spódnice, a nawet garnitury.
Specjalne formy żakardowe
Brokat
Termin brokat pochodzi od włoskiego słowa „brokat”, które oznacza „przepracować”. Brokat jest szczególnie szlachetny i charakteryzuje się dodatkiem nici w kolorach złotym i srebrnym. Tkanina jest mocna i ciężka, ale zazwyczaj nie jest niestety szczególnie wytrzymała.
Pikowana
Ta tkanina żakardowa wywodzi się z francuskiego słowa oznaczającego „materac”, a dokładniej coś w rodzaju tapicerki lub pikowania. Pierwotnie ten rodzaj splotu odnosił się do dwóch warstw tkaniny połączonych tkaniem lub haftem. Terminu tego obecnie często używa się dla tkanin reliefowych ze wzorem żakardowym, bez przędzy termokurczliwej lub krepowanej.
Podwójny splot składa się najczęściej z wysokiej jakości tkaniny zewnętrznej, takiej jak wiskoza lub jedwab, spód natomiast wykonany jest z bawełny. Ten rodzaj tkaniny żakardowej jest popularny nie tylko jako tkanina dekoracyjna, ale również jako tkanina meblowa i tapicerska. Swoim wyglądem przypomina kołdry.
adamaszek
Nazwa tego splotu żakardowego wywodzi się od nazwy stolicy Syrii Damaszku. Jednak technika jego wytwarzania powstała w Chinach w latach 200 p.n.e. – 220 p.n.e. Adamaszki to tkaniny bardzo szlachetne, najczęściej jedwabne i zwykle jednobarwne, gdzie wzór jest dwustronny. Na jednej stronie mamy błyszczący ornament na matowym tle, a z drugiej strony matowy ornament na tle błyszczącym. W tej tkaninie żakardowej nitki osnowy i wątku występują naprzemiennie. Umożliwia to realizację przedstawień figuratywnych, a także wzorów i ornamentów.
Adamaszek wygląda bardzo estetycznie i luksusowo. Do jego produkcji najczęściej używa się wysokiej jakości nici, takich jak: jedwab, len lub merceryzowana, czyli uszlachetniona bawełna. Daje to nie tylko piękny połysk powierzchni, ale także efekt pozytyw-negatyw. Na przykład, jeśli główny materiał z przodu jest szary, a motyw jest czerwony, to z tyłu jest dokładnie odwrotnie i główny materiał jest czerwony, a motyw jest szary. Dzięki temu nic nie stoi na przeszkodzie, aby tkaninę używać jako z obu stron np. szyjąc z niej zasłony.
Kompozycje materiałowe tkaniny żakardowej
Chociaż pierwotnie używano wyłącznie ekskluzywnej przędzy wykonanej z cienkiego jedwabiu, wełny i tym podobnych, spektrum używanych materiałów jest dziś znacznie większe. Żakard aktualnie wytwarza się również z bawełny, wiskozy, poliestru i wielu innych. Dostępna jest nawet tkanina żakardowa ze zintegrowanymi nićmi Lurex, które zachwycają metalicznym połyskiem i nadają tkaninie bardzo efektowny wygląd.
W produkcji stosuje się także elastan. Dzięki niemu, tkanina jest przyjemnie elastyczna i znajduje szersze zastosowanie w przemyśle odzieżowym. Ten materiał funkcjonuje również pod nawami: rozciągliwy żakard lub dżersej żakardowy.
Obszary zastosowania tkaniny żakardowej
W zależności od użytego do produkcji surowca, właściwości tkaniny żakardowej będą się się różnić. Naturalne włókna, takie jak wełna, czy jedwab, znane są od wieków ze swoich właściwości regulowania temperatury. Tkanina z dużą zawartością bawełny będzie szczególnie przyjazna dla skóry. Włókna wiskozy zapewnią natomiast miękkość. Ponad to są przyjemnie lekkie i bardzo komfortowe w noszeniu. Tkaniny poliestrowe z kolei, zachwycają łatwością pielęgnacji i znacznie niższą niż w przypadku naturalnych włókien, ceną. Istnieje rodzaj tkaniny żakardowej odpowiedniej dla każdego i do każdego niemal obszaru zastosowania.
Ze względu na wysoką jakość włókien używanych do tkania żakardów, ich cena była wysoka. Dlatego też tkaniny te były początkowo zarezerwowane dla wyższych warstw społeczeństwa. Szlachta chętnie zaopatrywała się w ten materiał, aby nadać wnętrzom stylowych akcentów. Początkowo często grube żakardy stosowano właśnie jako tapetę, a cieńsze do szycia efektownej odzieży oraz pościeli.
Nadal istnieje tkanina żakardowa w dawnej, ekskluzywnej postaci, ale jest niestety droga. Dzięki zastosowaniu tańszych włókien, takich jak bawełna, poliester, wiskoza itp., żakard jest aktualnie dostępny dla znacznie większej grupy osób w całkiem przystępnych cenach.
Tkaninę dekoracyjną żakard poleca się przede wszystkim na poduszki, zasłony, a także jako tkanina obiciowa. Sprawdza się ona także jako tkanina na ekskluzywną odzież, głównie kamizelki, kurtki, kurtki i płaszcze. Dżersej żakardowy natomiast idealnie nadaje się na T-shirty, swetry czy wygodne sukienki. Jednak popularna koszulka żakardowa od dawna jest dostępna nie tylko w formie tkanej, ale także dzianej. Misterny wzór żakardowy jest wówczas wplatany w przyjemną w dotyku tkaninę. Ta dzianina funkcjonuje również jako jersey i jest idealna na kardigany i innego rodzaju miękką i przyjemną w noszeniu odzież.
żakard – Popularne kolory i wzory tkaniny żakardowej
Tkanina żakardowa jest dostępna w najbardziej niesamowitych wzorach i niezliczonych kolorach. Wybór jest tak różnorodny, że nie sposób wymienić ich wszystkich tutaj. Niemniej jednak wyodrębnić można zdecydowanych faworytów zarówno pod względem kolorów, jak i wzorów. Oto one:
- pepitka
- wzory graficzne
- kwiaty
- ornamenty
Podczas gdy klasyczne warianty, takie jak paski, diamenty itp., często występują również kombinacje kolorystyczne:
- czarno – biały
- szaro – biały
- niebiesko – biały
- czerwony – biały
- czerwono – szary
Z kolei bardziej wyrafinowane projekty z ornamentami często występują w złocie, srebrze, brązie i czerni. Te żakardowe sploty nadają tkaninie bardzo efektowny i luksusowy wygląd.
Maszyna żakardowa Josepha-Marie Jacquarda położyła podwaliny dla pierwszych komputerów, które wykorzystywały analogiczną technologię kart dziurkowanych.